Ngay từ đầu năm 1965, đứng trước nguy cơ thất bại hoàn toàn của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, đế quốc Mỹ đã từng bước đưa một bộ phận lực lượng chiến đấu của Mỹ và đồng minh vào miền Nam, đồng thời mở rộng hoạt động đánh phá bằng không quân và hải quân ra miền Bắc nhằm ngăn chặn sự chi viện từ Bắc vào Nam, phá hoại tiềm lực kinh tế và quốc phòng của miền Bắc, uy hiếp tinh thần kháng chiến của quân và dân ta.

Tiếp theo thắng lợi to lớn của chiến dịch Tây Nguyên, thắng lợi của chiến dịch Trị - Thiên và chiến dịch Đà Nẵng của quân và dân ta đã làm thay đổi hẳn cục diện chiến trường và so sánh lực lượng giữa ta và địch, tạo điều kiện thuận lợi cho trận quyết chiến chiến lược giải phóng Sài Gòn - Gia Định, tiến lên giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Đến ngày 29/4/1975, các trận đánh của Sư đoàn 320, 316 đã mở toang cánh cửa thép trên hướng Tây Bắc Sài Gòn. Lực lượng thọc sâu gồm Sư đoàn 10 được tăng cường Trung đoàn 64 (Sư đoàn 320) cùng các đơn vị binh chủng vượt qua các ổ đề kháng của địch tiến vào nội thành Sài Gòn.

Trung tuần tháng 3/1975, ngay sau khi thị xã Buôn Ma Thuột được giải phóng, Bộ Chính trị và Quân uỷ Trung ương nhận định địch có thể co cụm chiến lược, do đó đã chỉ thị cho mặt trận Trị - Thiên nhanh chóng đưa lực lượng xuống đường số 1, thực hiện chia cắt Huế và Đà Nẵng. Ở phía Nam, Quân khu 5 khẩn trương phát triển lên Đà Nẵng.

Những chiến thắng vang dội của quân và dân ta ở Tây Nguyên, Huế, Đà Nẵng… đầu xuân 1975 đã làm thay đổi tương quan lực lượng giữa ta và địch trên chiến trường miền Nam. Chỉ hơn 20 ngày tiến công trong tháng 3 ta đã xóa sổ 4 quân khu, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 35% sinh lực địch, tiêu hủy 40% các binh chủng kỹ thuật hiện đại và 40% cơ sở vật chất hậu cần, giải phóng 12 tỉnh với gần 8 triệu dân.

Sau hai đòn chiến lược Tây Nguyên và Huế, ta giải phóng Tam Kỳ, Quảng Ngãi, bao vây cô lập Đà Nẵng. Tuyến phòng thủ mạnh nhất của địch ở quân khu 1 bị đập nát và cắt rời. Ở quân khu 2, địch mất địa bàn chiến lược Tây Nguyên, Lực lượng vũ trang nhân dân Tây Nguyên đang tiến về cùng với quân và dân các địa phương giải phóng các tỉnh đồng bằng Nam Trung bộ.

Đến tham quan Bảo tàng Lực lượng vũ trang Việt Bắc (Quân khu 1), du khách rất ấn tượng với một sản phẩm mỹ thuật tái hiện một trận đánh của quân và dân Việt Bắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Đó là hộp hình minh họa trận phục kích Phúc Lâm - Như Thiết diễn ra ngày 10/4/1952 mà lực lượng chính tham gia trận đánh là Tiểu đoàn 61, tỉnh Bắc Giang.

Trước nguy cơ bị bao vây tiêu diệt, địch tập trung lực lượng quyết nhổ chốt của ta, mở đường máu về phía Củng Sơn. Sáng ngày 18/3, chúng dùng 21 xe tăng, xe bọc thép, 25 xe chở bộ binh và 24 xe kéo pháo đánh tràn vào trận địa chốt của hai đại đội 9, 10 và trận địa phía sau của Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 64, Sư đoàn 320 làm chiến sự diễn ra rất quyết liệt, không phân tuyến, ngày càng lan rộng.

Trận truy kích thần tốc đuổi đánh địch tháo chạy trên đường số 7-Cheo Reo của Sư đoàn 320 được xem là trận then chốt thứ ba của Chiến dịch Tây Nguyên, đã thắng lợi giòn giã. Với chiến thắng này, ta đã phá tan âm mưu co cụm của địch về đồng bằng, góp phần quan trọng giải phóng hoàn toàn Tây Nguyên, tạo ra thời cơ chiến lược cho Bộ Chính trị quyết định giải phóng hoàn toàn miền Nam ngay trong tháng 4/1975.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, quân và dân Tây nguyên đã đồng loạt nổ súng đánh vào hầu hết cơ quan đầu não và căn cứ quan trọng của địch ở khắp các tỉnh, làm chủ một số địa bàn quan trọng trong nhiều ngày, tiêu diệt và làm tan rã một bộ phận lớn lực lượng địch, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh của Mỹ - ngụy. Chiến thắng đó đã tạo ra cục diện mới của phong trào cách mạng ở Tây Nguyên, đẩy địch lún sâu vào thế bị động; góp phần quan trọng đưa cách mạng miền Nam bước sang giai đoạn mới.

Người này hy sinh, người kia kế tiếp cương vị Tham mưu trưởng Mặt trận 4 Quảng Đà và cũng ngã xuống trong năm 1968, đó chính là hai Anh hùng Lực lượng vũ trang, liệt sĩ Đinh Châu (Nguyễn Hữu Đức) và Hà Văn Trí. Họ đều được đặt tên ở hai con đường ở thành phố Đà Nẵng, được người dân Hòa Vang giữ gìn hài cốt, là gia đình có hai thế thế hệ là Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Với Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Văn Trí - nguyên Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ (Bộ Quốc phòng), tất cả kỷ niệm về trận Mậu Thân vẫn còn mới nguyên như hôm qua.

Về Điện Ngọc (Điện Bàn, Quảng Nam) trong những ngày tháng 4 lịch sử, chúng tôi tìm đến chiếc giếng cạn huyền thoại, còn gọi là giếng nhà Nhì, nơi xảy ra trận đánh nổi tiếng của dũng sĩ Điện Ngọc vào năm 1962.

Đòn tiến công Khe Sanh đã thu hút tâm trí và lực lượng của địch. Yếu tố bí mật, bất ngờ về ý đồ chiến lược của ta đã đạt được. Đúng vào thời điểm địch không ngờ nhất - đêm giao thừa Tết Mậu Thân (đêm 30 rạng ngày 31/1/1968), tiếng súng tiến công và nổi dậy của quân và dân ta nổ ra đồng loạt ở nhiều thành phố, thị xã ở miền Nam.

Những thắng lợi liên tiếp của quân và dân ta trên cả hai miền Nam - Bắc đã chứng minh sự bế tắc của Mỹ - ngụy cả về chiến thuật và chiến lược, bởi những mục tiêu mà địch đề ra không thực hiện được. Trên chiến trường miền Nam, quân ta tiếp tục giữ vững và phát triển quyền chủ động chiến lược. Lực lượng vũ trang ba thứ quân phát triển nhanh chóng, vận dụng linh hoạt các phương thức tác chiến, tiêu diệt nhiều sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch.

Trong Chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” tháng 12/1972, Không quân Nhân dân Việt Nam đã lập những chiến công giòn giã, góp phần vào thắng lợi vang dội của dân tộc: 24 lần xuất kích đã bắn rơi 7 chiếc máy bay, trong đó, có 2 chiếc “Siêu pháo đài bay B-52”. Các biên đội không quân 8 lần phá vỡ đội hình bay chiến đấu của địch, tạo điều kiện cho tên lửa và các lực lượng phòng không đánh thắng. Chiến công ấy đó có sự đóng góp không nhỏ của Đại đội bay đánh đêm Mig-21.

Sau khi thông qua kế hoạch tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu khẩn trương điều chỉnh lực lượng, xây dựng lực lượng phòng không ba thứ quân, chuẩn bị thế trận phòng không nhân dân nhằm phát huy cao nhất sức mạnh của chiến tranh nhân dân, sẵn sàng đối phó thắng lợi với âm mưu và thủ đoạn mới của địch.

Trước cuộc tiến công chiến lược đầu năm 1972 của quân và dân miền Nam, lo sợ cho sự sụp đổ của nguỵ quyền Sài Gòn và chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”, đế quốc Mỹ vội vàng “Mỹ hoá” trở lại cuộc chiến tranh, chủ yếu bằng không quân trên cả hai miền Nam – Bắc.

Ngày 18/12/1972 cuộc tập kích đường không của đế quốc Mỹ bằng máy bay chiến lược B-52 chính thức bắt đầu. Sự chuẩn bị công phu giới quân sự Mỹ đặt cược vào trận đánh này với lực lượng hùng hậu nhằm áp đảo lực lượng phòng không – không quân của ta, gieo lòng tin vào các phi công ném bom phá hủy giống như “một cuộc dạo chơi trên bầu trời Hà Nội”.

Cùng với khởi nghĩa Bắc Sơn và binh biến Đô Lương, khởi nghĩa Nam Kỳ là “những tiếng súng báo hiệu cho cuộc khởi nghĩa toàn quốc, là bước đầu tranh đấu bằng võ lực của các dân tộc ở một nước Đông Dương”[1].